Evliya Çelebi Rüyasında Ne Gördü?
Evliya Çelebi Araştırmaları Merkezi tarafından düzenlenen Evliya Çelebi Konuşmaları serisinin ilki Prof. Dr. Musa Duman’ın “Evliya Çelebi Rüyasında Ne Gördü?” başlıklı konuşması ile başladı. Program, Prof. Dr. Zekeriya Kurşun’un sunuşu ile başladı.
Konuşmasına İslam geleneğinde rüyalara ve rüya tabirlerine verilen önemin altını çizerek başlayan Prof. Dr. Musa Duman, Evliya Çelebi’nin içerisine doğduğu dünyada bu konuyla alakalı terminolojiler geliştirildiğini ele aldı. 17. yüzyıl toplumunda bir seyyah olan Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde birçok rüyaya yer verdiğini, bunların arasında en önemlisinin ise metnine başlarken kullandığı rüya olduğunu belirtti.
Kurmaca mı? Hakikat mi?
Seyahatname’nin başlangıcında yer alan ve Evliya Çelebi’nin Hz. Peygamber ile karşılaştığını aktardığı rüyanın modern tarih yazıcılığının katı kuralları bağlamında ıskalandığını dile getiren Musa Duman: “Klasik dönem metni olan Seyahatname’nin başlangıcında yer alan bu rüya günümüzde bir kurmaca olarak ele alınmaktadır. Evliya Çelebi’nin bu metni yaklaşık elli yıl süren seyahati sonrası kaleme aldığı düşünüldüğünde bu anlatının bir kurmaca barındırdığına inanmak yanlış olmaz fakat seyahat için ortaya koyduğu bir kurmaca olduğuna inanmak yanlış olur.” ifadelerini kullandı. Bu rüyanın yalnızca bir anlatı değil Osmanlı’da rüya ile gerçek hayatın birleştirildiğine işaret eden bir unsur olduğuna değinildi.
Seyahatname’nin Filolojik Çalışmalar Bakımından Kullanılması
Konuşmasının devamında bu muazzam eserin kullanım alanlarına değinen Duman, Türk edebiyatının zirvesinde sayılabilecek bu yazma eserin birçok konuda tarih camiasının ilgisini çektiğini belirtti. “Yerli ve yabancı akademisyenler tarafından ele alınan bu eser filolojik çalışmalara konu edilmesiyle ayrıntılı bir şekilde çalışıldı. Seyahatnameyle birlikte tarihsel metinlerin ve yazmaların dil çalışmalarında nasıl kullanılabileceği görülmüş oldu.“ sözleriyle Seyahatname’nin filolojik çalışmalarda kullanılması gereken bir hazine olarak değerlendirilmesi gerektiğini dile getirdi.
Seyahat Ya Resulallah!
Seyahatname içerisinde rüyalara çokça yer veren Evliya Çelebi, Hz. Peygamberi rüyasında gördüğünü en ince detaylarıyla anlatır. Keyifli bir üslupla hazırlanan bu anlatı biçimi Evliya’nın sanatçı yönüne işaret etmektedir. Hz. Peygamber’in karşısında heyecanı ve mahcubiyetiyle “Şefaat Ya Resulallah” diyecekken “Seyahat Ya Resulallah” diyen seyyahımızın rüya çerçevesinde seyahatlerine bir görev misyonu yüklediğini söylemek mümkündür. Rüyayı Evliya’nın verdiği ayrıntılarla aktaran Prof. Dr. Musa Duman sözlerini şu şekilde tamamlar: “Kurgu olsun, gerçek olsun Evliya Çelebi bu anlatıları eserin içerisine koyarak onu ilginç hale getiriyor. Okuru bilgilendirirken eğlendiriyor ve bir sanatkarın yapabileceği düz tarihi eserin dışına çıkarıyor.”
Evliya Çelebi’nin ömrünü adadığı seyahatlerinin başlangıcını temellendirdiği bu rüya, dönemin şartları ve günümüzdeki araştırmacılar tarafından okunuş biçimleriyle ele alındı. Panel, Evliya Çelebi üzerine kıymetli araştırmalarda bulunmuş ve dinleyici olarak programda bulunan M. Sabri Koz, Nurettin Gemici, Nuran Tezcan, Mehmet Aydın, Hanifi Vural, Ahmet Turan Arslan, Emin Selçuk Taşar gibi isimlerin katkıları ve teşekkürleriyle tamamlandı.
