Evliya Çelebi Çalışmaları Merkezi tarafından düzenlenen, Evliya Çelebi Konuşmaları serisinin ikinci döneminin son programında Dr. Nilay Kaya'yı "Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Görsel Sanat Eserlerinin Tasviri Üzerine: Ekfrastik Yaklaşımlar" başlıklı sunumuyla ağırladık. Programın moderatörlüğü Prof. Dr. Musa Duman tarafından yapıldı. Dr. Nilay Kaya, son araştırmasında Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde yer alan görsel sanat eserlerinin tasvirlerine odaklanarak ekfrastik yaklaşımlarını ele aldı. Dr. Kaya, Türk seyahatnamesinin edebi değerinin yanı sıra, sanat tarihine ve görsel kültüre de ışık tutan önemli bir kaynak olduğunu vurguladı.
Osmanlı Toplumu’nun sanat anlayışını Evliya Çelebi üzerinden anlamak
Dr. Kaya, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin 17. yüzyıl’a dair aktarmış olduğu bilgilerin öneminden bahsederek seyahatnamenin içerdiği zengin görsel tasvirlerin, o dönemdeki Osmanlı toplumunun sanat anlayışını ve estetik değerlerini yansıttığına dikkat çekti. Dr. Nilay Kaya, Evliya Çelebi'nin seyahatleri sırasında ziyaret ettiği yerlerdeki camiler, saraylar, meydanlar, köprüler ve diğer yapılar hakkında ayrıntılı tasvirler yapması, o dönemin mimari ve sanatına dair önemli ipuçları sunduğunu vurguladı.
Ekfrastik Yaklaşım
Dr. Nilay Kaya, “Ekfrasis, bir sanat eserini sözle betimleme sanatıdır.” Şeklinde tanımlayarak bu yöntemle, Evliya Çelebi'nin seyahatlerinde karşılaştığı ve hayranlık duyduğu tabloları, heykelleri, halıları ve diğer sanat eserlerini ayrıntılı bir şekilde tarif eden Dr. Kaya, Evliya Çelebi'nin ekfrastik anlatımlarının, o dönemdeki Osmanlı toplumunun sanata olan ilgisini ve sanatın toplumsal hayatta oynadığı rolü göstermesi açısından büyük önem taşıdığını ifade etti.
Konuşmasının devamında Dr. Kaya, Evliya Çelebi Seyahatnamesindeki ekfrastik tasvirlerin incelenmesiyle elde edilen bulguları paylaşarak, ilk başta Evliya Çelebi'nin tabloları nasıl betimlediğini ve bu betimlemelerin dönemin Osmanlı resim sanatına olan etkisini anlattı. Evliya Çelebi, Batılı anlamda perspektif kurallarına uymadan tabloları anlatırken, onlardaki renkler, figürler ve kompozisyonlar hakkında ayrıntılı bilgiler veren Dr. Kaya, böylece dönemin Osmanlı ressamlarının ve sanatseverlerinin görsel bir anlayış geliştirmesine katkıda bulunduğunu belirtti.
Dr. Kaya, Evliya Çelebi'nin heykelleri ve diğer üç boyutlu sanat eserlerini nasıl tasvir ettiğini belirterek Evliya Çelebi, heykellerin malzemesi, boyutları, figürlerin pozisyonları ve diğer özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiler verdi. Bu betimlemeler, o dönemdeki heykel sanatının Osmanlı toplumunda nasıl algılandığını ve değer gördüğünü göstermesi açısından önemini dile getirdi. Dr. Kaya, ayrıca Evliya Çelebi'nin seyahatlerinde karşılaştığı halıları ve diğer el sanatlarını nasıl tasvir ettiğini şu sözlerle anlattı: “Evliya Çelebi, halıların desenlerini, renklerini ve dokumasını ayrıntılı bir şekilde tarif ediyor. Bu tasvirler, dönemin halı dokumacılığına ve el sanatlarına dair bilgiler sunuyor.”
Sanat Tarihi kaynağı olarak Evliya Çelebi
Son olarak, Dr. Kaya, Evliya Çelebi Seyahatnamesindeki görsel sanat eserlerinin tasvirlerinin, günümüz sanat tarihçileri ve araştırmacıları için de ne gibi ipuçları taşıdığını vurgulayarak, Evliya Çelebi'nin betimlemeleri, o dönemdeki sanatın estetik değerlerini, tekniklerini ve toplumsal fonksiyonunu anlamak için önemli bir kaynak olarak kullanılabileceğini dile getirdi. Dr. Nilay Kaya konuşmasının devamında Evliya Çelebi Seyahatnamesinde yer alan görsel sanat eserlerinin ekfrastik yaklaşımları Osmanlı dönemi sanatına ve görsel kültüre dair önemli bir perspektif olabileceğini vurgaladı. Bu çalışma, Evliya Çelebi'nin seyahatlerindeki gözlemlerinin sadece edebi bir değer taşımadığını, aynı zamanda Osmanlı toplumunun sanat anlayışını da yansıttığını ifade etti. Katılımcıların soruları ve katkılarıyla program sona erdi.
Haber: Sümeyye Gülsoy, Tarih Bölümü 4. Sınıf Öğrencisi
