Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Evliya Çelebi Çalışmaları Merkezi, Erasmus+ KA171 Projesi kapsamında önemli bir akademik etkinliğe ev sahipliği yaptı.
University of Sarajevo’dan Prof. Dr. Fahd Kasumović, 19. yüzyıla ait Saraybosna şer’iye sicillerine dayanan araştırmasını, Prof. Dr. Hasip Saygılı’nın moderatörlüğünde gerçekleştirdiği “Understanding Ottoman Heritage in Bosnia and Herzegovina: Conversion to Islam in the 19th-century Sharia Court Records of Sarajevo” başlıklı sunumla katılımcılara aktardı.
Prof. Dr. Kasumović, sunumunda 1800–1851 yılları arasında Saraybosna’da gerçekleşen ihtida (din değiştirme) hareketlerini kapsamlı biçimde ele aldı. Şer’iye sicillerinin, yalnızca bireylerin din değiştirme süreçlerine değil; aynı zamanda dönemin toplumsal, kültürel ve hukuki yapısına dair de zengin veriler sunduğunu vurgulayan Kasumović, bu belgelerin tarihsel analiz açısından yüksek güvenilirliğe sahip olduğunun altını çizdi.
Araştırma bulgularına göre, incelenen dönemde kitlesel bir din değiştirme dalgası yaşanmamış; yılda 1 ila 7 kişi arasında değişen oranlarla istikrarlı bir dönüşüm süreci gözlemlenmiştir. Sadece beş yıla ait kayıt bulunmamakta, diğer tüm yıllarda düzenli olarak ihtida belgelerine rastlanmaktadır.
İhtida eden bireylerin çoğunluğunu Saraybosna ve çevresinden kişiler oluşturmakla birlikte, Osmanlı İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinden ve Habsburg Monarşisi ile Birleşik Krallık gibi gayrimüslim ülkelerden gelen bireyler de bu süreçte yer almıştır. Dönüşüm hem kırsal hem kentsel alanları kapsamış; kadınlar, erkekler ve çocuklar şer’iye kayıtlarında yer bulmuştur. Sicillerde bireylerin meslekleri ve yeni aldıkları Müslüman isimler de belirtilmiştir. Bu bağlamda, İslam’a geçişin sadece bir inanç değişimi değil, aynı zamanda bir toplumsal kimlik dönüşümü olduğuna dikkat çekilmiştir.
Sunumda öne çıkan noktalardan biri de mahkeme kayıtlarında sıkça geçen “hüsn-i rıza ile” ifadesi olmuştur. Bu ifade, bireylerin İslam’ı kendi rızalarıyla kabul ettiklerini göstermesi açısından önem taşımaktadır. Yine “şeref-i İslam ile müşerref oldu” gibi ifadeler ise bu dönüşümün manevî boyutuna ışık tutmaktadır.
Prof. Dr. Kasumović, bu bireysel dönüşüm süreçlerinin 19. yüzyıldan günümüze uzanan sosyokültürel yapının şekillenmesinde belirleyici bir rol oynadığını, Saraybosna’daki İslamlaşmanın Osmanlı mirası bağlamında günümüz Bosna-Hersek’inde hâlâ hissedilen bir manevî süreklilik sağladığını ifade etti. Program, katılımcıların soruları ve müzakerelerin ardından başarıyla tamamlandı.
